Krótka historia Elektrowni Jądrowej Zwentendorf

Data dodania: piątek, 9 czerwca 2023, autor: nuclear.pl

Ponieważ dziś piątek, to kontynuujemy rozpoczęty tydzień temu cykl o nieuruchomionych blokach jądrowych. Dziś prezentujemy klasykę gatunku: Elektrownię Jądrową Zwentendorf.

Plany budowy elektrowni jądrowej w Austrii, bo tam zlokalizowany jest ów obiekt, sięgają drugiej połowy lat 50. ubiegłego stulecia, kiedy państwowa spółka energetyczna Verbundgesellsschaft podjęła badania na temat możliwej realizacji takiego obiektu i potencjalnych lokalizacji.

W 1960 roku uruchomiono też w Austrii reaktor badawczy ASTRA w Seibersdorfie (pracował do 1999 roku). W kolejnej dekadzie plany budowy elektrowni krystalizowały się i w 1968 roku wskazano lokalizację dla pierwszego bloku o mocy 600 MW w miejscowości Zwentendorf an der Donau (39 km w linii prostej od pałacu cesarsko-królewskiego w Wiedniu).

W 1970 roku powołano do życia docelowego właściciela i operatora elektrowni Gemeinschaftskernkraftwerk-Tullnerfeld-Gesellschaft m.b.H. (GKT). 50% akcji objęła Verbundgesellsschaft a pozostałą połową podzieliły się (za pośrednictwem swoich spółek) kraje związkowe: Tyrol, Dolna Austria, Styria, Górna Austria, Karyntia, Salzburg i Vorarlberg.

Oficjalna decyzja o rozpoczęciu budowy elektrowni została podjęta przez rząd federalny 22 marca 1971 roku, przekazanie jednostki do ruchu planowano na sierpień 1976. Budowę uroczyście rozpoczęto w kwietniu 1972. Instalacja z reaktorem wodnym wrzącym ma mieć moc 723 MW brutto i 692 MW netto. Dostawcą technologii reaktorowej była zachodnioniemiecka Kraftwerk Union AG. Konstrukcja reaktora – SWR-69 (określana także jako Baulinie 69 albo po angielsku BWR-69) – była analogiczna do zastosowanej w niemieckich blokach Philippsburg 1, Isar 1, Krümmel oraz Brunsbüttel.

Choć przyjęta w 1976 roku polityka energetyczna przewidywała powstanie do 1990 roku trzech elektrowni jądrowych, to w połowie lat 70. zaczął rosnąć w siłę ruch przeciwników atomu w Austrii. W 1976 roku miał miejsce strajk głodowy matek z Vorarlbergu przed urzędem kanclerskim, a w 1977 doszło do demonstracji antyatomowych w największych austriackich miastach. W tym samym roku główna partia opozycyjna ÖVP zapowiedziała, że nie będzie już dążyć do osiągnięcia kompromisu w sprawie energii jądrowej i samego Zwentendorfu z rządzącą od początku dekady socjaldemokratyczną SPÖ. Również po lewej stronie poparcie zaczęło erodować. Na początku 1978 roku socjalistyczna młodzieżówka SJÖ (niebędąca częścią SPÖ, choć blisko związana z partią) wezwała do organizacji referendum, kanclerz Kreisky odrzucił jednak ten pomysł. W lutym ÖVP oświadczyła, że zasadniczo energię jądrowa popiera, ale jednocześnie sprzeciwia się projektowi Zwentendorf ze względu na niedostateczne w opinii partii środki i regulacje w zakresie bezpieczeństwa. Ostatecznie w czerwcu kierownictwo rządzącej SPÖ uznało, że kwestię wykorzystania energii jądrowej należy rozstrzygnąć na drodze referendum, częściowo z niepewności o możliwe decyzje parlamentu. Ostatecznie decyzja o przeprowadzeniu wiążącego prawnie referendum (formalnie tzw. głosowania ludowego – Volksabstimmung) podjęta zostaje przez parlament w czerwcu, a we wrześniu plebiscyt formalnie rozpisuje prezydent Kirchschläger. Głosowanie ma się odbyć w listopadzie. Co ciekawe to pierwsze głosowanie tego rodzaju w historii austriackiej republiki. Do tej pory z mechanizmu tego skorzystano jeszcze tylko jednokrotnie – w sprawie akcesji Austrii do UE.

Mimo, że politycznie nad atomem gromadziły się już ciemne chmury, budowa obiektu postępowała, choć nieco wolniej, niż oryginalnie przewidywano. Prace budowlano-montażowe zakończono z końcem 1977 roku. W styczniu 1978 roku śmigłowiec Austriackich Wojsk Lądowych dostarczył do elektrowni paliwo. Obiekt wciąż nie miał jednak zezwolenia na uruchomienie.

5 listopada obywatele Austrii udają się do urn, by odpowiedzieć na pytanie, czy gotowa elektrownia ma zostać przekazana do eksploatacji. Frekwencja wynosi nieco ponad 62%. Głosy dzielą się niemal po równo. Niemal: za elektrownią jest 49,33% głosujących, przeciwko: 50,47%. W liczbach bezwzględnych różnica to zaledwie około 30 tysięcy głosów. Daje się zaobserwować silne różnice regionalne na osi wschód-zachód: najwięcej przeciwników jest w Vorarlbergu na zachodzie kraju (84,4%), najmniej w Burgenlandzie na południowym wschodzie (40,2%).

9 listopada walne zgromadzenie akcjonariuszy GKT decyduje o wstrzymaniu prac nad uruchomieniem bloku. 13 grudnia parlament austriacki przyjmuje ustawę zakazującą budowy elektrowni jądrowych w kraju oraz uruchamiania tej już zbudowanej.

Nie był to jeszcze koniec historii Zwentendorfu. W 1985 roku kanclerz Sinowatz (SPÖ kanclerze z tej partii kierowali austriackimi rządami federalnymi nieprzerwanie od 1970 do 2000 roku, choć Sinowatz kierował już rządem koalicyjnym z FPÖ) podjął próbę reanimacji projektu i doprowadzenia do kolejnego referendum w sprawie uruchomienia bloku. W jej ramach zaprezentowano koncepcję skorzystania z radzieckiej oferty przejmowania wypalonego paliwa jądrowego. 21 marca dochodzi do głosowania kwestii nowego referendum w Radzie Narodowej. Wniosek przepada jednak – uzyskana większość 91:90 jest niewystarczająca, bowiem do przyjęcia takiego aktu wymagane jest 2/3 głosów. Niechętny projektowi jest zarówno partner koalicyjny, jak i opozycja. Po tej porażce kanclerz nie decyduje się poddać pod głosowanie projektu uchylającego ustawę zakazującą korzystania z energii jądrowej w parlamencie.

Teraz los instalacji jest już przypieczętowany. Jeszcze przed końcem miesiąca akcjonariusze GKT podejmują decyzję o likwidacji.

Nieuruchomiona nigdy elektrownia istnieje do dziś. W 2005 roku nabyła ją spółka energetyczna EVN Group. Służy do celów szkoleniowych oraz różnorodnych innych funkcji, np. bywa planem filmowym czy miejscem organizacji imprez. Można ją także zwiedzać.

Bibliografia:
Besuch im Technischen Museum Wien. Energie: von der Muselkraft zum Kraftwerk. Technisches Museum Wien.
Das Atomkraftwerk Zwentendorf: Bau, Proteste, Volksabstimmung. Demokratiezentrum Wien, 2015
Hubauer A., Das Atomkraftwerk Zwentendorf Berichterstattung in Ö1-Journalsendungen. Österreichische Mediathek. Audiovisuelles Archiv. Technisches Museum Wien.
Nuclear Power Reactor Details – ZWENTENDORF, Power Reactor Information System, MAEA, 2000 (zarchiwizowane na Wayback Machine)
Pelinka A., The Nuclear Power Referendum in Austria. Electoral Studies, vol. 2 issue 3, 1983, s. 253-261
Rejs P., Instrumenty demokracji bezpośredniej w Republice Austrii ze szczególnym uwzględnieniem referendum konsultacyjnego, KNPK Pro Publico Bono, WPiA, UAM w Poznaniu
Serwis internetowy AKW Zwentendorf

Na zdjęciu nieuruchomiony blok EJ Zwentendorf, widok współczesny, fot. C.Stadler/Bwag (CC-BY-SA-4.0)