Kontrola realizacji Programu polskiej energetyki jądrowej przez Najwyższą Izbę Kontroli

Data dodania: wtorek, 27 lutego 2018, autor: nuclear.pl

Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie realizację Programu polskiej energetyki jądrowej, w którym Ministrowi Gospodarki, a następnie Ministrowi Energii powierzona została rola koordynatora.

NlK ocenia pozytywnie działania MG i ME odnoszące się do przedsięwzięć informacyjnych dotyczących lokalizacji elektrowni jądrowej oraz prac analitycznych, dotyczących zaangażowania polskiej gospodarki w świadczenie usług dla przemysłu jądrowego.

W dyspozycji zarówno Ministra Gospodarki, jak i Ministra Energii znajdowały się dokumenty zawierające prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię oraz odziaływania na środowisko projektu pierwszej polskiej elektrowni jądrowej, przygotowanych w ramach prac nad projektem Polityki Energetycznej Polski do 2050 r. Ministrowie dysponowali również analizami ekonomicznymi, w których formułowano pozytywne wnioski odnośnie rozwoju energetyki jądrowej w Polsce. Dysponowano także pozytywnymi wynikami badań opinii społecznej odnośnie wstępnie wytypowanych lokalizacji pod budowę elektrowni jądrowej oraz społeczną akceptację tego projektu. Pomimo posiadania tych informacji oraz przyjętego harmonogramu realizacji PPEJ, żaden z kolejnych ministrów, właściwych ds. gospodarki oraz następnie energii nie skierował do Rady Ministrów wniosku o podjęcie strategicznych decyzji dotyczących uruchomienia inwestycji budowy elektrowni jądrowej oraz o zaakceptowanie modelu jej finansowania.

Działania ujęte w PPEJ, przypisane do realizacji przez administrację rządową w tym MG/ME, związane zwłaszcza z budową otoczenia prawnego - zostały wykonane w stopniu umożliwiającym podjęcie prac przygotowawczych do rozpoczęcia budowy elektrowni jądrowej. Nie zostały jednak podjęte strategiczne decyzje, co do wyboru technologii budowy elektrowni jądrowej, wykonawcy tej inwestycji oraz przyjętego modelu jej finasowania - co spowodowało kilkuletnie opóźnienie, a de facto dezaktualizację PPEJ.

Sygnalizowana przez Ministerstwo Energii od początku 2016 r. możliwość zmiany podejścia do koncepcji budowy pierwszej polskiej elektrowni jądrowej spowodowała we wrześniu 2016 r. zmiany w strategii Grupy Kapitałowej PGE w zakresie priorytetów inwestycyjnych tego podmiotu. Doprowadziło to w konsekwencji do zaniechania przez inwestora realizacji części działań określonych w PPEJ, za wyjątkiem zadań lokalizacyjnych i środowiskowych.

Formułując ocenę ogólną NIK uwzględniła nowatorski, w skali kraju, charakter realizowanego Programu, a także fakt, iż działania przygotowawcze do budowy elektrowni jądrowej są procesem skomplikowanym pod względem technologicznym, organizacyjnym jak również i prawnym. Ponadto, ze względu na wysokość nakładów inwestycyjnych, działania w tym zakresie wymagają skomplikowanej inżynierii finansowej. Tym bardziej, w ocenie NIK, powodzenie całego przedsięwzięcia jest uzależnione od właściwej koordynacji działań i ścisłej współpracy wszystkich uczestników PPEJ.

W latach 2014-2016 na realizację działań ujętych w PPEJ przez administrację państwową wydatkowano środki budżetowe w łącznej kwocie 59 806 tys. zł (kolejno w poszczególnych latach: 25 122 tys. zł, 31 943 tys. zł i 2 741 tys. zł). ME będące koordynatorem Programu, nie dysponowało informacjami o wielkości wydatków poniesionych w 2016 r. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, na realizację zadania "Dostosowanie zaplecza naukowo-badawczego" - planowanych w wysokości 15 000 tys. zł oraz przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację zadania "Poszukiwanie zasobów uranu na terytorium Polski" - na które zaplanowano wydatki ze środków NFOŚiGW w wysokości 2 000 tys. zł.

Według danych PGE SA oraz PGE EJ1, wydatki tych spółek związane z przygotowaniem i realizacją PPEJ wyniosły łącznie 293 454,5 tys. zł, z tego 116 832,5 tys. zł wydano na realizację działań, zaś kwota 176 622,0 tys. zł stanowiła koszty działalności PGE EJ1.

Minister Energii zgłosił zastrzeżenia do wyników kontroli w obszarach negatywnie ocenionych przez NIK:

1. Wybór lokalizacji dla składowiska nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych (pkt. 1.2).
   W zastrzeżeniu skierowanym do NIK Minister Energii stwierdził, że w 2016 r. została wskazana jedna - już przebadana - potencjalna lokalizacja, jednak ze względu na rekomendacje międzynarodowe, podjęto decyzję o konieczności posiadania kilku miejsc do wyboru dla realizacji tej inwestycji.
2. Koordynacja działań PPEJ (pkt. 2.1).
   W zastrzeżeniu skierowanym do NIK Minister Energii stwierdził, że obowiązujące przepisy prawa nie przewidują kierowania - przez ministra odpowiedzialnego za realizację PPEJ - wniosku do Rady Ministrów o podjęcie strategicznej decyzji dotyczącej uruchomienia inwestycji. Rola Rady Ministrów ogranicza się do dokonywania okresowych aktualizacji PPEJ, przyjmowania sprawozdań z jego realizacji oraz do podjęcia kierunkowej decyzji co do zakresu wsparcia dla budowy elektrowni jądrowej. Minister Energii posiada wyłączne kompetencje w zakresie podjęcia strategicznej decyzji dotyczącej uruchomienia inwestycji, która przybiera formę decyzji zasadniczej, czyli wyrażenia akceptacji państwa dla budowy elektrowni jądrowej w konkretnej lokalizacji, przez konkretnego inwestora i z użyciem konkretnej technologii. Minister może wydać taką decyzję wyłącznie na wniosek inwestora. W związku z tym, że inwestor w zakładanym terminie nie wybrał technologii oraz lokalizacji, wydanie przez Ministra Energii decyzji zasadniczej było niemożliwe.
3. Wspieranie prac realizowanych przez Inwestora (pkt. 2.2).
   W zastrzeżeniu skierowanym do NIK Minister Energii stwierdził, że wspierał realizację Programu polskiej energetyki jądrowej działając w ramach swoich kompetencji i uprawnień.

wystąpienie pokontrolne NIK