Czy MAEA pozytywnie oceniła PPEJ w misji INIR?

Data dodania: środa, 25 września 2024, autor: nuclear.pl

We wtorek, 17 września 2024 dyrektor Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej przekazał Polsce raport z drugiego etapu Zintegrowanego Przeglądu Infrastruktury Jądrowej (ang. International Nuclear Infrastructure Review, INIR). INIR to holistyczne przeglądy przygotowań do wdrożenia energetyki jądrowej prowadzone przez międzynarodowe zespoły ekspertów na wniosek kraju członkowskiego. Procedury tej po raz pierwszy użyto w 2009 roku. Do tej pory w ramach procesu INIR opublikowano 22 oceny (państwo członkowskie może też wystąpić o niepublikowanie raportu).

Każda z misji ocenia przygotowanie kraju członkowskiego związane z zakończeniem określonych w dokumentach MAEA faz przygotowania do wdrożenia inwestycji jądrowej. Obecna misja podsumowywała fazę drugą.

Pierwsza misja INIR wydała swój raport na temat naszego kraju w 2013 roku, a jej kontynuacja polegająca na sprawdzeniu implementacji zaleceń odbyła się w 2016 roku. Druga misja INIR gościła w Polsce w dniach 15–25 kwietnia 2024 roku. Zgodnie z ustaloną procedurą, wizytę tę poprzedzało przygotowanie przez stronę polską samooceny, która była następnie weryfikowana. Za 2–3 lata możemy spodziewać się planowej misji kontrolnej, tak jak miało to miejsce w przypadku misji INIR 1, a następnie misji INIR 3, która podsumuje kolejny etap.

Jak informują media branżowe w Polsce na podstawie komunikatu Ministerstwa Przemysłu, ogólna ocena misji INIR – jak należało tego oczekiwać po kraju, w którym od dekady realizowany jest program jądrowy – jest pozytywna. Jak zapisano w głównych wnioskach raportu „zespół INIR stwierdził, że Polska wykonała szeroko zakrojone prace mające na celu realizację Programu polskiej energetyki jądrowej i przygotowania niezbędnej infrastruktury. Polska stworzyła ramy prawne i regulacyjne, i pracuje nad zagadnieniem zakontraktowania realizacji pierwszej elektrowni jądrowej. Polska wdrożyła szeroko zakrojony program angażowania interesariuszy, który leży u podstaw silnego poparcia opinii publicznej na poziomie krajowym i lokalnym”.

W konkluzjach raportu stwierdzono, że zespół INIR zidentyfikował w Polsce siedem tzw. „dobrych praktyk”, których stosowanie może dobrze przysłużyć się i innym krajom rozważającym wdrożenie energetyki jądrowej. Tych siedem praktyk to:

• stopniowane podejście spółki Polskie Elektrownie Jądrowe do realizacji inwestycji, w ramach którego podpisanie umowy realizacyjnej poprzedzone jest realizacją studium wykonalności oraz pakietu prac projektowych;
• długoterminowe i wszechstronne zaangażowanie polskiego rządu w finansowanie całego programu;
• postępująca autoryzacja organizacji wsparcia technicznego przez Państwową Agencję Atomistyki (do momentu przeprowadzenia misji INIR PAA autoryzowała ich jedenaście);
• zaaranżowanie przez PEJ dwustronnych rozmów pomiędzy konsorcjum mającym realizować inwestycję a Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi, mającymi na celu szczegółowe omówienie interfejsu pomiędzy planowaną elektrownią a Krajowym Systemem Elektroenergetycznym;
• prowadzenie przez Departament Energii Jądrowej działań w zakresie komunikacji społecznej, w tym przeprowadzenie ogólnokrajowej kampanii medialnej i dostarczanie materiałów edukacyjnych i informacyjnych do szkół, a także prowadzenie corocznych badań opinii publicznej;
• proaktywne podejście PEJ do kontaktów ze społecznością lokalną w rejonie przygotowywanej inwestycji, wyrażające się regularnymi badaniami, wywiadami z mieszkańcami, prowadzeniem lokalnych punktów informacyjnych oraz wsparciem dla placówek edukacyjnych, prowadzące do wysokiego poparcia dla inwestycji;
• działania DEJ na rzecz uczestnictwa polskiego przemysłu w łańcuchu dostaw dla inwestycji.

Ocenie poddawano dziewiętnaście głównych obszarów, w ramach których sprawdzana jest zgodność z określonymi warunkami – jednym lub kilkoma w zależności od obszaru. Obszary te to:

1. polityka i strategia krajowa,
2. bezpieczeństwo jądrowe,
3. zarządzanie,
4. finansowanie,
5. ramy prawne,
6. zabezpieczenia materiałów jądrowych (tzw. safeguards),
7. ramy regulacyjne,
8. ochrona radiologiczna,
9. system elektroenergetyczny,
10. rozwój zasobów ludzkich,
11. angażowanie interesariuszy,
12. lokalizacja i infrastruktura pomocnicza,
13. ochrona środowiska,
14. planowanie awaryjne,
15. bezpieczeństwo fizyczne obiektów,
16. cykl paliwowy,
17. zarządzanie odpadami promieniotwórczymi,
18. inwestycje przemysłowe,
19. procesy zamówień.

• dla wszystkich trzech warunków obszaru 5:
  • dla warunku „zgodność ze wszystkimi aktami prawa międzynarodowego w zakresie działalności jądrowej”,
  • zasugerowano zastosowanie postanowień konwencji o dodatkowym odszkodowaniu za szkodę jądrową (tzw. konwencja CSC) – Polska aktualnie analizuje możliwość przystąpienia do tej konwencji,
  • dla warunku „przyjęcie kompleksowego prawa jądrowego” zasugerowano dokonanie oceny i wprowadzenie ewentualnych poprawek do ustawy Prawo atomowe w zakresie zapewnienia skutecznej niezależności procesów decyzyjnych regulatora,
  • dla warunku „przeprowadzenie analizy wszystkich innych aktów prawnych wpływających na program energetyki jądrowej” zasugerowano wprowadzenie mechanizmu prowadzenia kompleksowego przeglądu wszystkich aktów prawnych wpływających na program energetyki jądrowej oraz wprowadzania na czas niezbędnych poprawek;
• dla jednego z dwóch warunków obszaru 12:
  • dla warunku „ukończenie szczegółowej charakterystyki lokalizacji” zasugerowano poddanie raportu lokalizacyjnego wyprzedzającej ocenie regulatora (co jest w Polsce procesem opcjonalnym);
• dla dwóch z trzech warunków obszaru 13:
  • dla warunku „przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko” zasugerowano wdrożenie planu monitorowania środowiska (który jest już przygotowywany),
  • dla warunku „wdrożenie jasnych i skutecznych regulacji zagadnień środowiskowych”) zasugerowano sformalizowanie współpracy PAA i GDOŚ;
• dla jednego z dwóch warunków obszaru 17:
  • dla warunku „rozważenie obciążenia gospodarką odpadami promieniotwórczymi” sugestie dotyczą poprawy koordynacji działań PEJ i ZUOP w celu opracowania planu postępowania z odpadami.

• jednego z dwóch warunków obszaru 4:
  • dla warunku „zapewnione środki finansowania oraz dostępna strategia zarządzania ryzykami finansowymi” wskazano, iż spółka PEJ powinna kontynuować rozwój „nietechnicznej definicji projektu” – biznesplanu oraz modelu finansowego;
• wszystkich trzech (sic!) warunków obszaru 6:
  • dla warunku „trwania procesu wzmocnienia państwowego systemu ewidencji i kontroli materiałów jądrowych” wskazano, iż „Polska powinna przeprowadzić ocenę, a następnie opracowanie i wdrożenie planu wzmocnienia państwowego systemu ewidencji i kontroli materiałów jądrowych oraz związanej infrastruktury zabezpieczeniowej w celu wsparcia wprowadzenia energetyki jądrowej”. Zespół wskazywał tu na braki procedur dotyczących na przykład rozwiązywania możliwych niezgodności w informacjach pozyskiwanych z różnych źródeł;
  • dla warunku „rozpoznanie i uwzględnienie wymogów w zakresie państwowego systemu ewidencji i kontroli materiałów jądrowych dla elektrowni jądrowej” wskazano, iż spółka PEJ powinna pogłębić zrozumienie wymogów w zakresie zabezpieczeń materiałów jądrowych, w tym w kontekście niezbędnego personelu, szkoleń i zasobów technicznych – choć odnotowano też, że odpowiedni personel specjalistyczny został niedawno w spółce zatrudniony;
  • dla warunku dotyczącego świadomości zakresu wymaganych informacji projektowych związanych z zabezpieczeniami materiałów, które mają być przekazywane do MAEA wskazano, że Polska winna jak najszybciej zainicjować rozmowy z MAEA dotyczące informacji o projekcie instalacji związanych z zabezpieczeniem materiałów jądrowych. Wskazano przy tym, że do tej pory taka współpraca nie była prowadzona i planowana;
• jedynego warunku w obszarze 14:
  • dla warunku „jasno zdefiniowane zakresy odpowiedzialności poszczególnych organizacji i trwające opracowanie podejścia do planowania awaryjnego” wskazano, że „Polska winna opracować i wdrożyć skoordynowany plan działań w celu zapewnienia, że niezbędne procedury i zdolności związane z gotowością do reagowania na stany awaryjne dla elektrowni jądrowej zostaną wdrożone przed dostarczeniem paliwa do obiektu”. Zespół wskazał, iż poza informacją o planowanym wzmocnieniu zdolności reagowania Państwowej Straży Pożarnej, strona polska nie przedstawiła informacji o przygotowaniu innych służb.