Elektrownia Jądrowa Żarnowiec miała być pierwszym krokiem w realizacji programu energetyki jądrowej w Polsce, który obejmował wybudowanie kilku elektrowni i elektrociepłowni jądrowych. Kolejną elektrownią miała być Elektrownia Jądrowa Warta położona koło miejscowości Klempicz w Wielkopolsce.

Decyzja dotycząca rozpoczęcia budowy pierwszej polskiej elektrowni jądrowej wyposażonej w bloki energetyczne z reaktorami WWER-440 i wykonania prac przygotowawczych zapadła 12 sierpnia 1971 r. Decyzja o lokalizacji EJ Żarnowiec zapadła 19 grudnia 1972 r. Komisja Planowania przy Radzie Ministrów wyznaczyła lokalizację w miejscu zlikwidowanej później wsi Kartoszyno nad jeziorem Żarnowieckim.

fot. Makieta EJ Żarnowiec, źródło: nieznane

Zajmowana przez nią powierzchnia miała wynosić 70 ha, a wraz z zapleczem i obiektami towarzyszącymi 425 ha. Decyzję tę poprzedziło kilka lat badań hydrologicznych, hydrochemicznych, sejsmicznych, meteorologicznych i demograficznych, z których wysunięto wnioski prowadzące do takiego, a nie innego umiejscowienia zakładanej elektrowni. O wyborze lokalizacji pierwszej elektrowni jądrowej w Żarnowcu zadecydowało kilka czynników, m.in.:

• brak na północy kraju elektrowni, przy jednoczesnym dużym zapotrzebowaniu na energię w tym rejonie,
• obecność jeziora Żarnowieckiego - zbiornika wody chłodzącej wystarczającego do schłodzenia elektrowni o mocy ok. 2000 MWe,
• korzystne warunki geologiczne, sejsmiczne, wodne i meteorologiczne,
• niewielka gęstość zaludnienia w okolicy i wystarczająca odległość od większych skupisk ludności,
• bliskość planowanej elektrowni szczytowo-pompowej Żarnowiec, pozwalająca na korzystną współpracę z elektrownią jądrową oraz możliwość wykorzystania zaplecza i infrastruktury wykorzystanej przy budowie elektrowni szczytowo-pompowej.

Wkrótce potem w pobliżu miejsca planowanej budowy otwarto posterunek radiometryczny, mający prowadzić badania geologiczne i klimatyczne, a na ich podstawie przeprowadzać symulację potencjalnych skażeń w pobliżu elektrowni.

Decyzją Ministra Rolnictwa z dnia 31 lipca 1980 r. przekazano Elektrowni Jądrowej Żarnowiec w zarząd i nieodpłatne użytkowanie na czas nieokreślony części państwowego Jeziora Żarnowieckiego.

Decyzja o rozpoczęciu prac budowlanych zapadła 18 stycznia 1982 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o budowie Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. 27 lutego 1982 r. utworzono Państwową Agencję Atomistyki. 28 lutego 1974 r. podpisano między rządami PRL i ZSRR wstępną umowę o współpracy przy budowie elektrowni jądrowej. Umowa przewidywała budowę elektrowni typu WWER-440 w oparciu o projekt i dostawy radzieckie. Wstępne pozwolenie na budowę, w zakresie robót ziemnych i przygotowania placu budowy dla urządzeń i obiektów wydano 29 marca 1982 r. Dwa dni później, 31 marca, przekazano plac budowy Generalnemu Wykonawcy, którym była firma Energoblok-Wybrzeże. Wkrótce potem rozpoczęto prace i przesiedlanie mieszkańców wsi Kartoszyno.

EJ Żarnowiec miała składać się z czterech bloków jądrowych wyposażonych w reaktory wodne ciśnieniowe WWER-440 o mocy elektrycznej ok. 440 MW każdy. Reaktory zaprojektowane były w ZSRR a wyprodukowane w zakładach Skoda w b. Czechosłowacji. Turbozespoły typu 4K-465 były wyprodukowane w Polsce przez Zamach z Elbląga a generatory typu GTHW-600 przez zakłady Domel z Wrocławia.

Uruchomienie pierwszego bloku o mocy zainstalowanej 465 MWe planowane było pierwotnie na 1989 r. - a drugiego, na 1990 r.

Należy zauważyć, iż oprócz wymienionych dwóch zakładów w budowę elektrowni jądrowej w Żarnowcu było zaangażowanych wiele innych polskich zakładów m.in.: Rafako Racibórz (wytwornice pary), ZUP Nysa (skraplacze), Fakop Sosnowiec (wymienniki ciepła), Chemar Kielce (rurociągi i armatura do rurociągów), Metalchem Opole (zbiorniki awaryjnego chłodzenia reaktora, zbiorniki kwasu borowego) i wiele innych.

Oprócz budynków samej elektrowni jądrowej rozpoczęto budowę tymczasowych zapleczy, niezbędnych podczas budowy oraz wybudowano ośrodek pomiarów radiometeorologicznych, hotel pracowniczy, stację kolejową.

31 grudnia 1983 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o zmianie planowanego terminu oddania do eksploatacji bloku 1 na grudzień 1990 r. i bloku 2 na grudzień 1991 r.

Prace budowlane przy budynku głównym rozpoczęto w październiku 1984 r. a w maju 1985 r. zakończono etap prac przygotowawczych.

cdn.