Departament Energii USA ogłasza nabór do programu pilotażowego

Data dodania: środa, 2 lipca 2025, autor: nuclear.pl

Departament Energii USA (DOE) ogłosił pilotażowy program testowania zaawansowanych reaktorów jądrowych, publikując zaproszenie do składania wniosków. Zgodnie z sekcją 5 rozporządzenia wykonawczego 14301 prezydenta Donalda Trumpa DOE skorzysta z uprawnień art. 42 U.S.C. § 2140 – fragmentu Atomic Energy Act, który pozwala budować i eksploatować reaktory „na rachunek Departamentu” bez konieczności uzyskania zezwoleń Komisji Dozoru Jądrowego (NRC).

Program zakłada, że co najmniej trzy reaktory osiągną krytyczność do 4 lipca 2026 r lub "tak szybko po tej dacie jak to tylko możliwe". Projekty wybierane będą w trybie ciągłym, a pierwszy termin składania wniosków wyznaczono na 21 lipca 2025 r. Wybrani deweloperzy otrzymają elastyczne kontrakty typu Other Transaction Agreement (OTA) – mechanizm kontraktowy wyłączony spod rygorów federalnego prawa zamówień publicznych, umożliwiający szybsze negocjacje i ochronę własności intelektualnej. Towarzyszyć im będzie wsparcie techniczne zespołów DOE oraz uproszczona ścieżka oceny bezpieczeństwa, jednak bez dofinansowania – cały koszt budowy, eksploatacji i likwidacji ponosi inwestor.

- Zbyt długo rząd federalny hamował rozwój cywilnych reaktorów w USA; ten program to nowy rozdział – podkreśla sekretarz energii Chris Wright. Kryteria „kwalifikowanego reaktora testowego” obejmują dojrzały projekt, kompletny plan wykorzystania i pozyskania paliwa, pełne zabezpieczenie finansowe oraz harmonogram całego cyklu życia reaktora. Każdy reaktor musi oferować wyraźną poprawę względem rozwiązań z arbitralnie wybranego 2020 r., m.in. wyższe bezpieczeństwo inherentne, mniej odpadów odpadów i większą elastyczność pracy.

Inicjatywa poszerza kompetencje DOE poza własne tereny i tworzy specyficzny, regulacyjny „sandbox” dla podmiotów prywatnych.

Jednak niejasny podział ról między DOE a NRC może prowadzić do dublowania wymagań, jeśli projekty zdecydują się na komercjalizację. Idaho National Laboratory rekomenduje więc Kongresowi formalne rozszerzenie mandatu DOE, by uniknąć sporów jurysdykcyjnych i przyspieszyć wdrożenie nowych technologii.

Pilotaż DOE budzi kontrowersje: eksperci obawiają się rozmycia granic między nadzorem a promocją technologii, dublowania procesów z NRC, niejasności prawnych i sporów kompetencyjnych. Krytycy wskazują też na ryzyko osłabienia standardów bezpieczeństwa i zagrożenie dla pozycji NRC. Ale program może znacząco przyspieszyć rozwój innowacyjnych reaktorów i ułatwić im wejście na ścieżkę komercjalizacji. Z drugiej strony może jednak podważyć zaufanie do jądrowych regulatorów.