Promieniowaniem nazywamy każdą formę energii wysyłaną w postaci fal (np. promieniowanie radiowe, mikrofalowe, ultrafioletowe, gamma, rentgenowskie) lub strumienia cząstek (promieniowanie alfa, beta, neutronowe).

Najczęściej pojęcie to kojarzone jest ze światłem, ciepłem oraz substancjami promieniotwórczymi. Promieniowanie jonizujące jest to ten rodzaj promieniowania, który nie działa bezpośrednio na nasze zmysły, a przenikając przez materię powoduje powstawanie w niej ładunków elektrycznych czyli jonizację.

Promieniowaniem jonizującym jest np.:

• promieniowanie alfa: strumień jader helu,
• promieniowanie beta: strumień elektronów lub pozytonów,
• promieniowanie gamma: fala elektromagnetyczna.

Wymienione rodzaje promieniowania w rożny sposób przenikają przez materię:

Promieniowanie jonizujące występuje powszechnie w przyrodzie jako promieniowanie kosmiczne, promieniowanie emitowane przez naturalne radionuklidy znajdujące się w skorupie ziemskiej i atmosferze. Poza tym istnieją sztuczne sposoby wytwarzania promieniowania, np. w aparatach rentgenowskich, akceleratorach oraz reaktorach jądrowych.

Promieniowanie jonizujące jest stosowane w rożnych dziedzinach ludzkiej działalności np. w energetyce, hutnictwie, przemyśle elektronicznym, chemicznym, wydobywczym. Urządzenia i źródła promieniowania jonizującego są też powszechnie stosowane we współczesnej medycynie, zarówno w diagnostyce jak i w leczeniu.

Promieniowanie jonizujące może uszkadzać żywe komórki, powodując negatywne skutki dla zdrowia. Stosunkowo wcześnie odkryto, że duża dawka promieniowania jonizującego może powodować tak ciężkie schorzenia jak choroba popromienna. Małe dawki promieniowania nie powodują wystąpienia takich objawów chorobowych, ale mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową. Ryzyko to jest jednak bardzo małe. Większego ryzyka można spodziewać się wdychając dym tytoniowy albo pył azbestowy oraz eksponując się na promieniowanie ultrafioletowe.

Miarą wielkości narażenia człowieka na działanie promieniowania jonizującego jest dawka równoważna lub dawka skuteczna. Jednostką dawki równoważnej i skutecznej jest siwert (Sv). Siwert - to jednostka stosunkowo duża, dlatego używane są pochodne jednostki: milisiwerty (1 mSv = 0,001 Sv) i mikrosiwerty (1 µSv = 0,000001 Sv). Uznaje się, że dawka jest mała, jeżeli nie przekracza wartości około 100 mSv. Duże dawki to dawki rzędu kilku i więcej Sv.

W 2008 roku jedna czwarta średniej rocznej dawki skutecznej od wszystkich źródeł promieniowania dla statystycznego Polaka to dawka od zastosowań medycznych (wkład tej dawki systematycznie rośnie w stosunku do średniej rocznej dawki skutecznej).