NCBJ odpowiada za instalację próżniową krakowskiego synchrotronu

Data dodania: wtorek, 17 czerwca 2014, autor: naukawpolsce.pap.pl

17 czerwca br, na terenie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, specjaliści Zakładu Aparatury Jądrowej (ZdAJ-HITEC), będący częścią Narodowego Centrum Badań Jądrowych, rozpoczynają prace montażowe pierwszego w Polsce synchrotronu.

ZdAJ-HITEC, będący częścią NCBJ, wygrał przetarg na prace montażowe instalacji próżniowej pierwszego w Polsce synchrotronu (Narodowego Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS). Na mocy podpisanej na początku czerwca umowy, naukowcy i technicy ze Świerku odpowiadać będą za wykonanie montażu próżniowego - najtrudniejszego etapu robót, wymagającego specjalistycznych umiejętności i wieloletniego doświadczenia w projektowaniu i budowaniu urządzeń pracujących w bardzo wysokiej próżni. W efekcie tych prac możliwe będzie osiągnięcie i utrzymanie wewnątrz synchrotronu próżni o ciśnieniu gazów resztkowych rzędu 10–10 tora. Oznacza to, że każda cząsteczka gazu zanim zderzy się z inną jego cząsteczką zdoła średnio przebyć drogę kilkuset kilometrów. W otaczającym nas powietrzu atmosferycznym wystarcza do tego 68 nm.

Prace prowadzone przez ZdAJ HITEC rozpoczną się od montażu akceleratora liniowego. Kolejnym krokiem będzie jego połączenie z wyrafinowanym systemem działa wstrzykującym doń elektrony. Następnie powstanie linia transferowa łącząca akcelerator liniowy z pierścieniem synchrotronu, montaż samego pierścienia synchrotronu z jego magnesami a także wykonanie montażu próżniowego dwóch linii eksperymentalnych. Po zakończeniu prac, w 2015 roku, urządzenie będzie gotowe do pracy z wiązką elektronów i rozpocznie się etap jego uruchamiania.

- Wieloletnie doświadczenia zdobyte w pracach na rzecz największych przedsięwzięć naukowych, projektowaniu i budowaniu elementów wielkich infrastruktur badawczych takich jak Wielki Zderzacz Hadronów w CERN czy lasera na swobodnych elektronach European-XFEL zostały dostrzeżone i docenione również w kraju – podkreśla dr Paweł Krawczyk, dyrektor ZdAJ-HITEC NCBJ. – W Świerku dysponujemy nie tylko odpowiednim parkiem maszynowym ale również wykwalifikowaną kadrą naukową i techniczną posiadającą unikatowe umiejętności w zakresie instalacji próżniowych czy budowie akceleratorów, co jest niezwykle istotne w kontekście budowy pierwszego w Polsce synchrotronu. Właśnie to spowodowało, że wygraliśmy przetarg o wartości 846 000 zł - wyjaśnia Krawczyk.

Wyzwanie przed jakim stoją technicy ze Świerku wymaga zachowania specjalnego reżimu nie tylko czasowego ale również technologicznego, w ramach którego nie są tolerowane żadne zanieczyszczenia. Dlatego część elementów będzie podległa procesowi wygrzewania, tak aby usunąć termicznie zanieczyszczenia z powierzchni i dopiero po tym rozpocząć montaż poszczególnych elementów instalacji.

Synchrotron będzie pierwszym tego typu urządzeniem badawczym w Polsce, które otworzy nowe możliwości w wielu dziedzinach nauki takich jak: biologia, chemia, fizyka, inżynieria materiałowa, medycyna, farmakologia, geologia czy krystalografia. Przy jego pomocy można będzie wykonywać badania, których nie da się przeprowadzić stosując inne źródła promieniowania elektromagnetycznego. Właśnie dlatego na zakończenie montażu czekają polscy naukowcy, prowadzący swoje badania w zagranicznych ośrodkach, między innymi z NCBJ.